Tác giả đã phân tích dặc điểm của vốn văn hóa dân tộc trên cơ sở những phương tiện cụ thể nào của đời sống vật chất và tinh thần

Tác giả Trần Đình Hượu đã phân tích đặc điểm vốn văn hóa của dân tộc trên cơ sở những phương diện cụ thể sau:

• Tôn giáo, nghệ thuật (kiến trúc, hội họa văn học):Tôn giáo: Người Việt Nam không cuồn tín, không cực đoan mà dung hòa, tạo nên sự hài hòa nhưng không tìm sự siêu thoát, siêu việt về tinh thần bằng tôn giáo. Nước Việt và người Việt có sự giao lưu văn hóa lâu đời, sự tiếp xúc, tiếp nhận và biến đổi các giá trị văn hóa của một số nền văn hóa khác trong khu vực và trên thế giới. Đó là sự tiếp nhận một cách có chọn lọc và biến đổi những tinh hoa văn hóa nước ngoài của người Việt. Nghệ thuật: sáng tạo những tác phẩm tinh tế nhưng không có qui mô lớn, không mang vẻ đẹp tráng lệ, kì vĩ, phi thường. Âm nhạc, hội họa kiến trúc: đều không phát triển đến tuyệt kĩ... Chưa bao giờ trong lịch sử dân tộc, một ngành văn hóa nào đó trở thành đài danh dự, thu hút, quy tụ cả nền văn hóa.
• Ứng xử (giao tiếp cộng đồng, tập quán): trọng tình nghĩa không chú ý nhiều đến trí dũng, khéo léo nhưng không cầu thị, cực đoan, thích yên ổn. Coi trọng đời sống hiện thế trần tục nhưng không bám lấy hiện thế, quá sợ hãi cái chết. Không ca tụng trí tuệ mà coi trọng sự khôn khéo. Khôn khéo là: ăn đi trước, lội nước theo sau, bi thủ thế, giữ mình, gỡ được tình thế khó khăn. Con người ưa chuộng của người Việt là con người hiền lành, tình nghĩa. Coi sự giàu sang chỉ là tạm thời, cho nên không vì thế mà giành giật cho mình vì cũng không thể hưởng được thế.  Giao tiếp, ứng xử chuộng sự hợp tình, hợp lí.
• Sinh hoạt (ăn, ở, mặc) ưa chừng mực, vừa phải:  Người Việt mong ước thái bình, an cư lạc nghiệp để làm ăn cho no đủ, sống thanh thản, thong thả.  Cách sống của người Việt là yên phận thủ thường. Áo quần, trang sức, món ăn đều không chuộng sự cầu kì.
• Quan niệm về cái đẹp trong suy nghĩ của người Việt: vừa xinh, vừa khéo.Người Việt không thích cái tráng lệ huy hoàng, không say mê cái huyền ảo. Màu sắc ưa chuộng của người Việt là cái dịu dàng, thanh nhã.