Soạn văn 12 bài Quá trình văn học và phong cách văn học

A. Kiến thức trọng tâm

I. Quá trình văn học

1. Khái niệm quá trình văn học

• Quá trình văn học: sự vận động của văn học trong tổng thể
• Bao gồm tất cả các tác phẩm văn học với chất lượng khác nhau, rất cả các hình thức tổn tại của văn học từ truyền miệng đến chép tay, in ấn
• Bao gồm các thành tố của đời sống văn học như tác giả và người đọc, ác hình thức tổ chức hội đoàn, các hoạt động nghiên cứu, phê bình, dịch thuật,..
• Quá trình văn học luôn tuân theo những quy luật chung
• Văn học gắn bó với đời sống: thời đại nào, văn học ấy
• Văn học phát triển trong sự kết thừa và cách tân: văn học dân gian là cội nguồn của văn học viết
• Văn học của một dân tộc tồn tại, vận động trong sự bảo lưu và tiếp biến

2. Trào lưu văn học

• Hiện tượng có tính chất lịch sử, ra đời và mất đi trong một khoảng thời gian nhất định
• Là phong trào sáng tác tập hợp những tác giả, tác phẩm gần gũi nhau về cảm hứng, tư tưởng, nguyên tắc miêu tả hiện thực, tạo thành một dòng rộng lớn, có bề thế trong đời sống văn học của một dân tộc hoặc của một thời đại.
• Một trào lưu văn học có thể có nhiều khuynh hướng hoặc trường phái văn học
• Cũng có khi nền văn học của một dân tộc không có trào lưu văn học, nhưng lại có các khuynh hướng, trường phái văn học khác nhau.
• Một số trào lưu văn học trên thế giới
• Văn học thời Phục Hưng ở Châu Âu thế kỉ XV - XVI đề cao con người, giải phóng cá tính, chống lại tư tưởng khắc nghiệt thời Trung cổ với một số tác phẩm tiêu biếu như Đôn-ki-hô-tê; Rô-mê-ô và Giu-li-ét
• Chủ nghĩa Cổ điển ở Pháp thế kỉ XVII coi văn học cổ đại là hình mẫu lí tưởng, luôn đề cao lí trí, sáng tác theo các quy phạm chặt chẽ: Lơ-xít của Cooc-nây, Lão hà tiện của Mô-li-e,...
• Chủ nghĩa lãng mạn ở Tây Âu sau Cách mạnh Tư sản Pháp 1789 để cao những nguyên tắc chủ quan, thường lấy đề tài trong thế giới tưởng tượng của nhà văn, cố gắng xây dựng hình tuowgnj nghệ thuật sao cho phù hợp với lí tưởng và ước mơ của nhà văn: Những người khốn khổ của V. Huy-gô, Những tên cướp của Si-le
• Chủ nghĩa hiện thực phê phán thế kỉ XIX thiên về những nguyên tắc khách quan, chú ý chọn đề tài trong cuộc sống hiện thực, quan sát thực tế để sáng tạo những hình tượng điển hình: sáng tác của Ban-dắc, Lép Tôn-xtôi,...
• Chủ nghĩa hiện thực xã hội chủ nghĩa thế kỉ XX miêu tả cuộc sống trong quá trình phát triển cách mạng, đề cao vai trò lịch sử của nhân dân: sáng tác của Mác-xim Go-rơ-ki, Gioóc-giơ A-ma-đô,...
• Chủ nghĩa siêu thực 1922 tại Pháp quan niệm thế giới trên hiện thực mới là mảnh đất sang tạo của người nghệ sĩ
• Chủ nghĩa hiện thực huyền ảo trong văn học Mĩ La-tinh sau chiến trang thế giới thứ hai với quan niệm thực tại còn bao gồm cả đời sống tâm linh, niềm tin tôn giá, các huyền thoại, truyền thuyết
• Chủ nghĩa hiện sinh ra đời ở châu Âu sau chiến tranh thế giới thứ hai tập trung miêu tả cuộc sống con người như một sự tồn tại huyền bí, xa lạ và phi lí
• Một số trào lưu văn học ở Việt Nam
• Trào lưu lãng mạn và trào lưu hiện thực phê phán những năm 1930 - 1945 ở thế kỉ trước với phong trào thơ Mới và các tiểu thuyết, truyện ngắn, phóng sự của Nguyễn Công Hoan, Vũ Trọng Phụng, Nam Cao,...
• Trào lưu văn học hiện thực xã hội chủ nghĩa thời kì diễn ra hai cuộc kháng chiến chống giặc ngoại xâm

II. Phong cách văn học

1. Khái niệm phong cách văn học

• Phong cách là những nét riêng biệt, độc đáo của một tác giả trong quá trình nhận thức và phản ánh cuộc sống, những nét độc đáo ấy thể hiện trong tất cả các yếu tố nội dung và hình thức của từng tác phẩm cụ thể
• Nói cách khác, phong cách là sự thể hiện tài nghệ của người nghệ sĩ trong việc đưa đến cho độc giả một cái nhìn mới mẻ về cuộc đời thông qua những phương thức, phương tiện nghệ thuật mang đậm dấu ấn cá nhân của người sáng tạo.

2. Những biểu hiện của phong cách văn học

• Cách nhìn, cách cảm thụ có tính chất khám phá, ở giọng điệu riêng biệt của tác giả
• Sự sáng tạo các yếu tố thuộc nội dung tác phẩm: đề tài, chủ đề, các hình ảnh, nhân vật cho đến tứ thơ, triển khai cốt truyện,...
• Hệ thống các phương thức biểu hiện, các thủ pháp kĩ thuật lưu đậm cá tính sáng tạo của tác giả: sử dụng ngôn ngữ, tổ chức kết cấu, định vị thể loại, cách kể chuyện, miêu tả ngoại hình, bộc lộ nội tâm,...
• Sự thống nhất trong sự đa dạng của sáng tác